Vernieuwde collectie in KMKG - Wedergeboorte van Zuidoost-Azië

Een schenkkan die versierd is met lotusbloemen, gelakte boeddha's, of voorchristelijke oorringen in de vorm van hertjes. Wat heeft een westerse bezoeker met Zuidoost-Azië?

Miriam Lambrecht: Er zijn heel oude banden. De allervroegste contacten dateren al van voor onze tijdrekening. Het Zuidoost-Aziatische cultuurgebied bestaat uit Vietnam, Laos, Cambodja, Thailand, Myanmar (Birma), Indonesië, Maleisië en de Filippijnen. De gebieden die op de land- en zeehandelsroutes lagen, kwamen het eerst in contact met westerse culturen. In de eerste eeuwen van onze tijdrekening lag Vietnam op een strategische plek als vaste halte op de Aziatische zeeroutes. Dankzij zijn havens konden de kooplui naar Zuid-China varen. In de oude havenstad Oc Eo, in het huidige zuiden van Vietnam, zijn Romeinse munten van de tweede eeuw opgegraven.

Een grote invloed van het Westen op het Oosten is de voorstelling van Boeddha als een mens. Dat gebeurde vanaf de eerste en tweede eeuw van onze tijdrekening onder invloed van de hellenistische kunst, die verspreid was door Alexander de Grote (356-324 v. Chr.) Daarvoor werd Boeddha met een aniconisch beeld zoals een voetspoor of een boom voorgesteld. In Zuidoost-Azië heb je tot op vandaag een diepgeworteld animistisch geloof waarbij natuurgoden en -krachten worden vereerd en de voorouderverering een grote rol speelt. De religies zoals boeddhisme en hindoeïsme werden in de loop der tijd opgenomen en vermengd met deze plaatselijke verering en gebruiken.

Hoe verhoudt de collectie zich tot andere in Europa?

Miriam Lambrecht: Intacte sculpturen in steengoed zoals de bewaker uit Thailand uit de vijftiende eeuw zijn eerder zeldzaam, zeker van die omvang, omdat vele de tijd niet trotseerden. Daarnaast hebben we een grote zittende boeddha uit de negentiende eeuw in typisch Vietnamees lakwerk dat door de verschillende lagen donkerrood is gekleurd, of de twee mamuli van het eiland Sumba in Indonesië. Dit zijn gouden sieraden die als erfstukken van de familie worden bewaard en enkel tijdens speciale plech­tigheden door een lid van de familieclan aan het oor of op de borst worden gedragen.

Onze collectie beslaat meerdere landen met verschillende culturen, maar de voorwerpen zijn van hoge kwaliteit. Ze hebben ook een belangrijke historische betekenis omdat vele aanwinsten in de negentiende eeuw gebeurden en afkomstig waren van personen die ze ter plaatse verzamelden. Daardoor kunnen ook meerdere traditionele voorwerpen gedateerd worden. Zo bezitten we enkele zeldzame Indonesische hout- en steensculpturen. Voor Vietnam is onze collectie ceramiek van voor de veertiende eeuw en de bronzen collectie de grootste ter wereld buiten Vietnam. Bovendien wordt ze door kenners vaak als referentie gebruikt omdat ze door Clément Huet tussen 1912 en 1938 volledig ter plaatse werd verworven. Het zijn samen ongeveer drieduizend voorwerpen. Het mooie vaatwerk en de sculpturale ceramiek zijn voorbeelden van het rijke cultuurpatrimonium en laten toe verbanden te leggen met het archeologische werk dat door het Jubelpark-museum en het Archeologisch Instituut van Vietnam in 2002 werd verricht op de pottenbakkersovensite van Go Hoi in het centrum van Vietnam. Ook van historisch belang zijn onze Khmer-sculpturen die in de jaren dertig werden opgegraven en in ruil voor financiële steun bij opgravingen aan onze musea werden gegeven.

Meest opvallend in de nieuwe scenografie (van Winston Spriet in samenwerking met het museum) zijn de reusachtige sokkels in bamboe met daarop de keteltrommen van Vietnam en Laos en die met de maquettes van traditionele Thailandse huizen.

Miriam Lambrecht: Er zijn keteltrommen van 16 kg bij. Ze waren bedoeld om de legers op te zwepen en - kijk naar de vruchtbaarheidssymbooltjes als kikkers en slakken - om regen te vragen. Door de ketels en huizenmaquettes op sokkels van bamboe te plaatsen, willen we de sfeer van deze Zuidoost-Aziatische landen oproepen. Bamboe is de typische vegetatie van het gebied en bovendien een stevig materiaal dat met de jaren zijn mooie patina kan behouden. Het harmonieert ook met de gerestaureerde parketvloer en het gepatineerde hout van de toonkasten. Wat meteen opvalt, is dat het geen overladen zalen zijn. Voor mij was de leidraad de warmte die de landen van Zuidoost-Azië uitstralen. Een warme cultuur, mede dankzij het boeddhisme dat overal doordrong. De twee grote culturen die Zuidoost-Azië sterk beïnvloedden, waren India en China. De pelgrims die langs de vele handelsroutes reisden, speelden een grote rol bij het verspreiden van iconografische motieven. De Chinese monnik Fa Xian maakt tussen 399 en 414 een pelgrimstocht naar India en Zuidoost-Azië. Zijn geschriften geven belangrijke informatie over het boeddhisme dat vanuit India werd verspreid.

Didactische eilandjes met landkaarten, uitleg over het proces van batikken of betelkauwen, gamelanmuziek bij de poppen van het schimmentheater. U wilt dat we iets bijleren?

Miriam Lambrecht: Ja, maar gedoseerd. De sensuele beelden van het Khmer-koninkrijk uit Cambodja kan u ook rustig vanop een bank bekijken. Het is tenslotte ook al een uithoek van het museum. De zogenaamde 'didactische cel' die in de Vietnamese zaal in 2011 zal worden gerealiseerd, zal ook een aantal objecten in hun context laten zien. De gelakte boeddha brengt de bezoeker dan via een computerscherm naar enkele typische boeddhistische tempels uit het noorden waar dergelijke beelden worden vereerd.