In de rubriek STROOMOPWAARTS verkent Tamara Beheydt de Belgische hedendaagse kunst. Haar oog valt op kunstenaars die, klimmend naar de top, tegen de stroom in durven gaan: met verrassende onderwerpen, met vernieuwende technieken of met pertinente vragen. Deze maand: Aay Liparoto bij M HKA.
STROOMOPWAARTS: De trots die nog moet komen
Artikel
Aay Liparoto bij hun kunstwerken in ‘Together.’, M HKA.
© Foto door Megan Leigh-Heilig
In de groepstentoonstelling ‘Together.’ in het M HKA is een werk van Aay Liparoto opgenomen. De multidisciplinaire kunstenaar werd in de Verenigde Staten geboren, groeide grotendeels op in het Verenigd Koninkrijk en woonde ook al in Berlijn. Ondertussen woont en werkt die in Brussel.
‘Together.’ is de eerste institutionele tentoonstelling met enkel LGBTQIA+ kunstenaars in België. Een belangrijk gegeven, want hoewel er veel andere initiatieven, festivals, workshops, etc. rond queer kunst zijn, wordt die in instellingen vaak achterwege gelaten.
Blinde vlekken
De curator van ‘Together.’, Philip Huyghe, noemt het werk van Liparoto het ‘meest activistische werk in de tentoonstelling.’ Het is vooral het meest uitgesproken werk. In een combinatie van tekst en beeld neemt de kunstenaar een helder en onverwacht standpunt in. Terwijl we pride vieren – en dit een belangrijk signaal is – lijkt het bijna ongehoord om die trots in vraag te stellen. Toch doet de kunstenaar dit, vanuit een persoonlijk gevoel.
Die verzamelt foto’s van allerlei klein en schijnbaar banale dingen die hen fascineren: schimmel, vlekken, de menselijke huid en de beschadiging ervan: blauwe plekken, krassen, wonden. Enkele van deze beelden zijn uitvergroot en op cirkels van plexiglas geplaatst – op die manier vormen ze de achtergrond voor nog meer lagen: een eigen tekst, tekeningen en fragmenten uit ‘Section 28’, een wet in het Verenigd Koninkrijk die, tussen 1987 en 2005, ‘het promoten van homoseksualiteit’ verbood.
Homoseksualiteit wordt een taboe, verborgen en genegeerd: ‘Section 28’ werd tussen 2003 en 2005 geleidelijk afgeschaft, maar liet een hele generatie achter die nooit op een educatieve of andere manier over geaardheid of LGBTQ-rechten had leren spreken. De politiek legt burgers het zwijgen op: zijn geïnternaliseerde schaamte en angsten dan ook op langere termijn het gevolg?
Children who need to be taught to respect traditional moral values are being taught that they have an inalienable right to be gay.
The Government have made it quite clear that any teaching about homosexuality must never, in any sense, advocate or encourage it as a normal form of relationship.
The Government have made it quite clear that any teaching about homosexuality must never, in any sense, advocate or encourage it as a normal form of relationship.
Aay Liparoto Not Proud Yet [Part I: The dangerous effects of loosening sexual values], 2020 Not Proud Yet [Part II: 1987 Conservative Party Conference in Blackpool], 2020 Not Proud Yet [Part III: Not My Cup of Tea], 2020
© Tom Sanders
Het ontbreken van bepaalde collectieve kennis is een belangrijk motief voor Liparoto. Wat wij te zien krijgen en leren is bepaald door slechts enkele mensen en instituten die de macht hebben kennis te bewaren en te verdelen. Het internet is een belangrijke sleutel is het deconstrueren van dergelijke mechanismen, maar toch is niet alle kennis even toegankelijk. Vaak wordt het subversieve, het ‘andere’ subtiel uit de collectie kennis ‘verwijderd’. Rond dit idee creëerde de kunstenaar Not Found On, een online ‘queer archive project’.
In de poëtische tekst op één van de cirkels maakt die in eenvoudige bewoordingen duidelijk waarom die ‘nog niet trots’ is. Zolang er ook schaamte is, zolang de rechten van LGBTQIA+ personen pionnen worden in politieke spellen en door politieke machthebbers weggenomen of toegekend kunnen worden, en zolang de kans bestaat dat vooruitgang ook weer afgewisseld wordt met achteruitgang, is ‘pride’ nog niet volledig aan de orde.
It is true to say that
progress is not linear and that I’m not proud yet.
As it is shame not pride that has a tighter grip.
It is no easy task to plaster over shame with pride when it
has sunken into the depth of your organs, been
sealed in laws and enforced in absence.
It is this shame dressed up as
morality that is again bartered for political gain.
Something to be taken away or given.
Pushed through in times of crisis,
the silent legacies to be lived through,
as progress is not linear and
I’m not proud yet.
progress is not linear and that I’m not proud yet.
As it is shame not pride that has a tighter grip.
It is no easy task to plaster over shame with pride when it
has sunken into the depth of your organs, been
sealed in laws and enforced in absence.
It is this shame dressed up as
morality that is again bartered for political gain.
Something to be taken away or given.
Pushed through in times of crisis,
the silent legacies to be lived through,
as progress is not linear and
I’m not proud yet.
Aay Liparoto, Andrew A Strong Courageous Warrior (film still), 2015.
© Aay Liparoto
Langdurige performance
Het persoonlijke en het artistieke zijn onlosmakelijk verbonden. Daarom noemt Liparoto zichzelf ook niet noodzakelijk een activist. Eerder is die geïnteresseerd in ‘de tederheid van je identiteitskaart en de bureaucratie van je vriendschappen’, of de dagelijkse impact van politieke structuren. Deze kritisch in vraag stellen, kan als activisme of maatschappijkritiek beschouwd worden. Kunst is per definitie politiek, want het reflecteert de werking, de problemen, de vragen en de toestand van de eigen samenleving.
Liparoto beschrijft hun methode soms als een langdurige performance. In het langdurige project ‘Andrew Has His Period’ verkent die het spectrum voorbij, tussen en langs het binaire denken rond gender en geslacht. Met name het soms banale aspect van genderperformativiteit wordt in vraag gesteld. De film ‘Andrew A Strong Courageous Warrior’ is een meervoudig zelfportret van A(bigail) Liparoto, A(ndrew) Liparoto en A. Liparoto. De personages gedragen en kleden zich anders, maar vloeien in elkaar over, veranderen elkaar en zichzelf, kruisen elkaar en smelten samen. Het werk is universeel in de bevraging van genderperformativiteit en het breken van binaire tropen, maar ook een extreem persoonlijke reis van de kunstenaar zelf.
Liparoto’s methode is steeds gelijkaardig: vanuit hun persoonlijke ervaring werpt die vragen op, over het individuele, dagelijkse leven, maar ook over het collectieve gedrag van een samenleving. Is gender een constructie en hoe construeren we onze eigen (gender)identiteit op een dagelijkse basis? Wat definieert een persoon? Wat zijn de binaire gendernormen waar we mee opgroeien? Die vragen bevinden zich op het kruispunt tussen het persoonlijke en het politieke. Het werk wordt daarmee herkenbaar, inleefbaar enerzijds, en kritisch anderzijds.
Virtuele inleving
De installatie in het M HKA past binnen de ontwikkeling naar een volgend werk toe: ‘Small Acts of Violence’ zal een virtual reality beleving worden rond liefde en geweld in primaire relaties. De beschimmelde thee en blauwe plekken zullen terugkeren in een setting van 360° - tekens aan de wand en metaforen tegelijk, voor het onderhuidse, verborgen huiselijke geweld. Het zal de eerste keer zijn dat Liparoto met een volledig uitgeschreven script en acteurs werkt, eerder dan met beelden uit het leven gegrepen.
De VR-technologie brengt het persoonlijke dan toch weer dichterbij: inleving is hier cruciaal. Alle maatschappelijke structuren en (heteronorme) conventies die privaat geweld een onzichtbaar platform geven, komen dichterbij en worden op een immersieve én isolerende manier aan den lijve ondergaan. Ook hier werkt Liparoto met een kruisbestuiving tussen een persoonlijke ervaring en vragen over blinde vlekken in collectief gedrag. Niets is dagelijkser of huiselijker dan een kop thee – maar groeit op de rug van die schijnbaar banale gewoontes niet een andere levensvorm, een blaam van (on)zichtbaar geweld?
Aay Liparoto is geselecteerd voor de Art Contest 2020. Vanaf 1 oktober is het werk 'no bodies welcome | all bodies welcome' te zien in de groepstentoonstelling van de tien kandidaten, in het Vanderborghtgebouw, Brussel. Het werk werd eerder dit jaar al getoond in Haus der Kulturen der Welt, Berlijn.
