Jef Geys - Je ziet niet wat je denkt te zien

WIELS in Brussel brengt een overzicht van het oeuvre van Jef Geys (1934-2018), dat als een levenslang leerproces kan beschouwd worden, aangevuld met materiaal en documentatie uit zijn archief. Het uitgangspunt luidt: “Is wat men ziet wel wat men denkt te zien?” Onze kijk op de dingen en hoe we waarnemen staat onder invloed van aannames, overtuigingen en gewoontes door wat we geleerd hebben of wat massamedia ons wijsmaken. Met meer dan 200 objecten en documenten, en een eerste overzichtspublicatie van zijn werk, draagt de tentoonstelling bij aan het onderzoek naar deze intrigerende en kritische kunstenaar.

“Weerbarstig, en niet in de klassieke kunsthistorische categorieën onder te brengen.” Dat is hoe het werk van Jef Geys veelal door kunstcritici wordt omschreven. Want hoewel Geys bekendstaat om zijn ondermijnende en kritische houding tegenover de kunstwereld laat deze overzichtstentoonstelling zien dat zijn werk naast geëngageerd en maatschappijkritisch ook grappig en zintuiglijk is.  

“Is wat men ziet wel wat men denkt te zien? En waarom kan men zo weinig doen met wat men ziet?”, schrijft Geys in 1991. Hoe we naar dingen kijken en hoe we ze zien wordt beïnvloed door aannames, overtuigingen en gewoonten, die op hun beurt dan weer bepaald worden door onderwijs, massamedia en reclame. Geys, die altijd kritisch staat tegenover beelden en taal, wil “het verborgene, wat men denkt te zien” blootleggen en persoonlijke, sceptische en zelfreflexieve waarneming aanmoedigen. Dat doel neemt WIELS als uitgangspunt om zijn uiteenlopende werk samen te brengen en aan te vullen met materialen en documentatie uit het archief van de kunstenaar.

Vanaf de vroege jaren ‘70 documenteert Jef Geys de titels van alles wat hij als zijn artistieke praktijk beschouwt in een befaamd, persoonlijk archief. De werklijst, die uit 844 nummers bestaat, begint met foto's en tekeningen uit Geys’ schooltijd bij de Broeders van Liefde. Daarna volgen uiteenlopende creatieve projecten die de zes decennia van zijn kunstpraktijk omvatten. Avant-gardistische tekeningen en schilderijen, gelakte poppen, sensuele fruitreliëfs, performances en acties, conceptuele fotografie, ‘open’ intertekstuele teksten en instructieve films komen aan bod. Maar ook zijn observaties van een beginnend wielrenner, lijsten van vrouwenvragen, botanische studies van planten voor zelfmedicatie, nieuwe lesmethoden voor de klas en buurtcomités voor directe democratie in de Kempen halen de lijst. Zo toont Geys’ werklijst duidelijk zijn veelzijdigheid en brede interesses als kunstenaar, en als voorloper van de interdisciplinaire praktijk door het integreren van disciplines als biologie, architectuur, sociologie en antropologie binnen beeldende kunst. 

Geys’ werk kan worden gezien als een levenslang leerproces. Tussen nummer 1 en nummer 844 vervolledigt hij telkens zijn kennis en zoekt hij antwoorden op vragen en problemen waarmee hij en zijn generatie worstelt. Daarin betrekt hij bovendien zeer uiteenlopende groepen mensen - leerlingen, dorpsgenoten, museumbezoekers, familieleden, tooghangers - binnen, maar ook vooral buiten, de traditionele, academische en museale kunstomgevingen. 

Afbeelding: Jef Geys, Aankleedpop - vrouw + man (Dress-Up Doll–Man), 1966, Verzameling Mu.ZEE Oostende, Vlaamse Gemeenschap, Foto Cedric Verhelst, ©Jef Geys Estate–Sabam 2023