OKV Plus 1998.2

West-Afrikaanse maskers uit de verzameling van het Museum Barbier-Mueller, Genève.

Het Koninklijk Museum voor Midden-­Afrika opteert, in dezelfde geest van de tentoonstelling Verborgen Schatten uit het Museum van Tervuren, opnieuw voor een groot esthetisch gebeuren waarin de zingeving van het voorwerp evenwel niet uit het oog verloren wordt. 

Het Museum Barbier-Mueller werd in de jaren vijftig opgericht door Jean-Paul Barbier om het groot publiek in contact te brengen met de voorwerpen die zijn schoonvader Josef Mueller verzameld had, diens werk verder te zetten en de collectie uit te bouwen. 

Josef Mueller was een gepassioneerd verzamelaar van hedendaagse kunst tot hij in het begin van deze eeuw naar Afrika reisde. Hij begon daar voorwerpen te verzamelen en legde op die manier één van de eerste grote collecties aan van traditio­nele, niet Europese kunstvoorwerpen. Deze privé-collectie is niet alleen vermaard omwille van haar grote esthetische kwali­teiten, maar ook omwille van de inspan­ningen die Jean-Paul Barbier voortdurend leverde om de voorwerpen te valoriseren in hun geografische, rituele en sociale context.

Uit deze omvangrijke collectie werden 150 maskers van West-Afrika geselecteerd. Deze streek kwam de laatste jaren te wei­nig aan bod in het Museum voor Midden-­Afrika, mede doordat de zalen van de permanente collectie, die normalerwijze aan deze regio gewijd zijn, herhaaldelijk moesten plaats ruimen voor tijdelijke tentoonstellingen. 

Een tentoongesteld masker is per definitie beroofd van de fundamentele elementen die, in de ogen van de Afrikanen, het masker bepalen. Het gaat om de geest, de drager, de dans en de muziek van het masker. Al deze elementen verlenen het masker zijn kracht, zijn uitstraling en zijn doeltreffendheid. 

Een dergelijke tentoonstelling is dan ook altijd een uitdaging. Men kan onmogelijk de hele dynamiek herscheppen die inherent is aan de functie van het masker, maar de grote schoonheid van deze maskers heeft wel eeuwigheidswaarde. 

Het productiehuis Rasa ontwerpt reizende kindertentoonstellingsprojecten en educatieve pakketten rond hedendaagse beeldende kunst. 

RASA wil kinderen de kans geven om voluit te genieten van beeldende kunst. Ook kinderen hebben recht op culturele participatie. Omgaan met beeldende kunst impliceert volgens RASA meer dan enkel en alleen de verwoording, ook door beweging, ritme en klank kunnen ervaringen en gevoelens die een werk oproept vertaald worden. Zo worden de zintuigen op scherp gezet.

Reizende tentoonstellingen zoals Gezicht in Zicht, In de Zee woont de Maan, Ik ben een Boom, ... maken een rondrit naar de Culturele Centra in Vlaanderen. Deze nodigen op hun beurt de scholen uit om het project onder begeleiding te bezoeken. Zo bereikt RASA een drieëntwintigduizend kinderen per jaar. Elke tentoonstelling toont authentiek hedendaags beeldend werk in een speelse opstelling. 

Naast tentoonstellingen maakt RASA ook kunstkoffers voor het basisonderwijs die verspreid worden door provinciale diensten. Ook kunnen musea en culturele organisaties een beroep doen op de deskundigheid van RASA. Tot nu toe realiseerde RASA De speelvogel in het huis van de acht doosjes, een kunstzinnig spel bij Le musée du petit format van FEVECC, Het Uitpluishuis, 5 monumen­tenkoffers voor het basisonderwijs in opdracht van de Stichting Vlaams Erfgoed en Acht blaadjes rond een tentoon­stelling en Zes kunstenaars in de kijker, educatieve projecten bij twee tentoon­stellingen in het PCBK te Hasselt. 

Het voorbije jaar opende RASA haar deuren voor coproducties zoals Kind aan Huis, een architectuurproject dat kinderen wil begeesteren voor het verhaal dat gebouwen vertellen i.s. m. CC De Velinx. Met CC Luchthal wordt nu gewerkt aan Cacaolela, een muziekproductie die kinderen onderdompelt in de muzikale rijkdom van de Zuid-Amerikaanse cultuur. 

Tijdens de volgende "Cultuurmarkt" in Antwerpen kan u komen proeven van een nieuwe tentoonstelling Dromen op Pootjes in Het Paleis (KJT). Belangstellenden kunnen ook terecht op de viering van 5 jaar RASA die zal doorgaan op 16 mei dit jaar, van 14 u tot 18 u, in het Gravensteen te Gent. 

Net als vele andere kunstenaars ver­blijft Gust De Smet tijdens de Eerste Wereldoorlog in het buitenland. De ver­werking van het gedachtengoed van de internationale avant-garde leidt tot het Vlaams expressionisme. Deze esthetische verandering valt te interpreteren als het laatste hoofdstuk van de 19de eeuwse traditie maar evenzeer als een totaal nieuwe evolutie in de weergave van de natuur. 

Nieuwe perspectieven 

Hier wordt letterlijk en figuurlijk een nieuwe horizon gecreëerd waarin de mens zichzelf en de kunst plaatst. Door nieuwe waarnemingsmogelijkheden, waaronder de luchtfotografie ontstaat een interesse voor de verticale blik. 

De weergave van de realiteit wordt lyrische of geometrisch geabstraheerd. De inwendige blik daarentegen onder­zoekt de uitersten van de menselijke verbeelding en doet magisch-realistische en surreële landschappen ontstaan. 

Onder het stalinisme moesten kunstenaars zich strikt aan de steriele doctrine van het Socialistisch Realisme houden. Elke vorm van autonomie of persoonlijke interpretatie was uit den boze.

De kunstenaars werden 'gevrijwaard' van elke creatieve band met het verleden of met de toekomst, met religie of spirituele waarden, met de hedendaagse artistieke ontwikkelingen in het buitenland en zelfs van de band met hun eigen subjectieve wereld.

De dood van Stalin (1953) en de 'geheime speech' van Nikita Kroetsjev (1956) waarin hij campagne voerde voor een algemene modernisering en destalinisatie, brachten ook hier verandering in.

'Niet officiële' of 'non-conformistische' kunstenaars kregen het recht 'op te duiken'. Gedurende de 'dooi'-periode ten tijde van Kroetsjev werden tot dan toe verboden kunstwerken, o.a. de Franse impressionisten, aan het publiek getoond. Eigentijdse westerse kunstwerken werden overgebracht naar de Sovjet-Unie. Zelfs westerse kunstenaars werden uitgenodigd om in Moskou te komen werken.

In tegenstelling tot de nog altijd door de regering opgelegde patriottische stijl van het Socialistisch Realisme, werkten alsmaar meer 'non-conformistische' kunstenaars in abstracte, surrealistische, expressionistische, fotorealistische of conceptuele stijl. Ze behandelden delicate onderwerpen zoals politiek, religie en erotiek. Toch zou het tot in 1986, het jaar waarin Michaël Gorbatsjov de glasnost en de perestrojka lanceerde, het Socialistisch Realisme de enige officiële kunststijl blijven.

Het Stedelijk Museum van Amsterdam selecteerde een 200-tal kunstwerken uit de Norton and Nancy Dodge Collection (New Jersey), die meer dan 10.000 werken van 900 verschillende sovjetkunstenaars bevat. Deze selectie is nu, na Amsterdam, in het Hessenhuis te zien.

De Schatkamer, de nieuwe prestigieuze zaal van het Jubelparkmuseum verzamelt mooie, kostbare en zeldzame middeleeuwse kunstwerken in het bezit van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis. 

Vele zijn afkomstig uit kerkschatten, zoals die van Tongeren of Maastricht. Ze zijn thans sterk geïsoleerd en van hun oorspronkelijke bestemming vervreemd. In de nieuwe Schatkamer worden ze in hun kunsthistorische samenhang geplaatst of als waardevolle afzonderlijke voorwerpen getoond. 

De basis van de Schatkamer wordt gevormd door deze beroemde verzameling Maaslandse kunst. Deze bloeide tussen 950 en 1250. Ze toont een unieke verzameling schitterende edelsmeedwerken, verfijnde gepolychromeerde houten sculpturen en uitzonderlijke ivoren. 

De topstukken zijn ongetwijfeld de hoofd­reliekhouder van Paus Alexander uit 1145 en het prachtige draagaltaar van Stavelot uit ca. 1160. Het zijn kostbare schrijnen uitgevoerd in verguld zilver en koper, messing, edelstenen en email. Wereldvermaard en uniek zijn de ivoren boekplaten van Genoels-Elderen uit de 8ste eeuw. Ook worden kostbare weefsels tentoongesteld, zoals het antependium van Rupertsberg uit ca. 1230. 

Behalve deze vroeg-middeleeuwse schat­ten worden zeldzame kostbaarheden uit een latere periode getoond. Het betreft enkele van de weinig overgebleven zilve­ren voorwerpen uit de 14de eeuw, glas­werk, luxueuze Italiaanse zijdeweefsels, goudbrokaten religieuze gewaden en Engels en Vlaams borduurwerk uit de 14de en 15de eeuw. Ten slotte is er ook een keuze uit de verzameling Byzantijnse kunst en Russische iconen.