OKV
Kunstenfestival Damme

Damme gaat op zoek naar Verloren tijd

Artikel

Het middeleeuwse verleden van Damme, het verhaal van het Sint-Janshospitaal en de honderdste verjaardag van Prousts A la recherche du temps perdu: op Kunstenfestival Damme wordt van alles herdacht, bedacht en uitgedacht.

Het festival is een parcours van terugblikken, overschouwen en vooruitkijken. De kern ligt in het Sint-Janshospitaal. Dit hospitaal werd gebouwd in de dertiende eeuw voor armen, zieken of pelgrims. In de loop van de negentiende en twintigste eeuw veranderde de functie naar bejaardenhuis. Begin mei verhuisden de laatste bewoners. Het festival laat dit verhaal herleven met dichters en beeldend kunstenaars die de ruimtes en de tuin hebben ingepalmd.

Versteende verwrongen mensen

De groepstentoonstelling opent met keramieken beelden in combinatie met gerecupereerde en gerecycleerde materialen van Marc Janssens. Hun versteende houdingen geven uiting aan verloren tijd. De opstelling evoceert een droomwereld waarin mens en object hetzelfde zijn. Turtle - een man op handen en voeten met op zijn rug een constructie van gebouwen - staat in het midden van de zaal. Ook in de tuin staan twee werken van Marc Janssens: een rechtopstaande starende man met opgezette ekster op zijn rechterhand en een gemetamorfoseerd menselijk wezen met rode rechterhand. Ze stralen pijn, verbazing en onderworpenheid aan hun versteende houding uit.

Brody Neuenschwander

Brody Neuenschwander

Aan de slag met ‘verloren tijd’

Lies Van Gasse (°1983 Sint-Niklaas) realiseerde met Annemie Estor (°1973, Nederland Limburg) het project Hauser van 2009 tot 2013. Kasper Hauser is een negentiende eeuws figuur, een zestienjarige jongen die op een dag vertrekt. Hij sluit de deur en gaat de wereld in. Wie is hij? Wat wilt hij? Waar gaat hij heen? In een andere zaal werkt ze met Peter Theunynck (°1960, Eeklo) aan de graphic novel Nelleke. Zot Geweld. Nel Duerinckx was de vrouw van de kunstenaar Rik Wouters. Ze verloor haar man en was de rest van haar leven op zoek naar de verloren tijd. Ze waakte als een klokhen over zijn artistieke nalatenschap. Zij stond model voor het beeld Het zotte geweld van Wouters uit 1912.

Angela Glajcar (°1970 Mainz) maakt grote structuren van papier dat ze verscheurt en versnijdt. ‘Al mijn werken stimuleren het introverte inzicht, en het omkijken naar het verleden’ vertelt ze over haar realisaties. Het werk van Joke Neyrinck, digitaal kunstenares (°1980 Oostende) en Hedwig Speliers, een Vlaams dichter, essayist en criticus (°1935, Diksmuide) sluit het luik in het hospitaal af. Joke creëerde voor het festival een digitale denkbeeldige droodle-wereld terwijl Speliers met Het antwoord van Proust autobiografische gedichten op het werk van Joke schreef.

Vladimir Ivaneanu

Vladimir Ivaneanu

De kruisen der gesneuvelden

In de tuin van het Sint-Janshospitaal ligt een van de Drie kruisen der gesneuvelden van Johan Six (°1955, Brugge). De andere twee bevinden zich op het aanpalende kerkhof naast de Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartkerk. Ze bevatten namen van Damse slachtoffers van de Groote Oorlog. De kruisen stellen oorlogsmonumenten voor en refereren aan de manier waarop generaals de beweging van de troepen uittekenden. Johan Six is niet aan zijn proefstuk toe. Hij brengt ook aan de kerk van Oostkerke hulde aan de slachtoffers van Wereldoorlog I met het spectaculaire Huldekerkhof. Dit zijn vier rijen van dertien gedenkplaten met elk negen bekende of onbekende slachtoffers op een achtergrond van 4 212 000 kruisjes, evenveel als er slachtoffers vielen in de oorlog.

Daarnaast prijken twee werken van de Damse Jan Duytschaever. Hij is lid van het Krakk Kunstcollectief en maakt organische of machinale monochromatische sculpturen. De installaties zijn het ontwerp van een gietijzeren machine, en een pomp die hem doet denken aan zijn grootvader die zich er na de oorlog elke dag waste.

Marc Janssens

Marc Janssens

Het huis was rustig, de wereld was kalm

Brody Neuenschwander (°1958, Texas) valt op met de installatie The house was quiet and the World was calm uit gerecycleerd bouwafval en afgedankte boeken.’ Ik wil deze installatie aan de elementen overlaten. Ik wil zo iets van de tragedie van het verlaten van het Sint-Janshospitaal na 800 jaar van zorg overbrengen. Ik zie het als een soort haiku, waarin de emoties van de plaats en de bejaarden een uiting krijgen,’ verklaart Brody.

In de hospitaalkapel exposeert Brody met de multimediale installatie A current bore them along die hij creëerde met Igor de Baecke uit Brugge. De blauwe ruimte verwijst naar de herinneringen van de bezoeker. Door de wanden van blauw papier zijn videobeelden te zien, balancerend tussen kalmte en verschrikking en vergezeld van een soundtrack. Die geluidsband is een bewerking van het gelijknamig gedicht van de Amerikaanse dichter Wallace Stevens.

In de hospitaalkapel exposeert Brody met de multimediale installatie A current bore them along die hij creëerde met Igor de Baecke uit Brugge.  De blauwe ruimte verwijst naar de herinneringen van de bezoeker. Door de wanden van blauw papier zijn videobeelden te zien, balancerend tussen kalmte en verschrikking en vergezeld van een soundtrack. Die geluidsband is een bewerking van het gelijknamig gedicht van de Amerikaanse dichter Wallace Stevens.

Jan Duytschaever

 Jan Duytschaever

Videokunst op de locatie geënt

Anne de Graaf (°1964, Antwerpen) filmde voor het Kunstenfestival ex-bewoners van de Sint-Janssite. Ze zocht levende herinneringen en praatte, vlak voor de verhuizing naar hun nagelnieuwe stek in Sijsele, met de laatste getuigen van de Groote Oorlog. Voor wie het sappige West-Vlaams niet machtig is zorgt het festival voor ondertiteling. Met aanstekelijk enthousiasme verhalen de kranige oudjes hun verleden.

Vladimir Ivaneanu, Guido Dobbelaere, Guy Lamyns & Hendrik Carette, Hans Defer, Het Kabinet, An Deceuninck, Marc Janssens, Frederik L. De Laere, Denis S.M. Vercruysse, albrecht d. doemlicht, Jan Wijffels en Ann Slabbinck namen de voormalige kamers op het gelijkvloers en eerste verdieping onder handen. Ze maakten elk een installatie rond de thematiek Hervonden Tijd.

Kunst in de kerk

Bij de Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartkerk staan de overige twee kruisen der gesneuvelden van Johan Six. Ook is hier meer werk van An Deceuninck en een derde installatie van Jan Duytschaever te vinden. De werken gaan in dialoog met de kerk met haar liturgische aankleding: terugblikken, overschouwen en vooruitkijken krijgt hier nog meer betekenis.

Hubert Guldentops

Hubert Guldentops werkt als vrijwilliger voor Openbaar Kunstbezit Vlaanderen en Cultuur Gent.

Meer van deze auteur